May 11th, 2016 → 11:27 pm @ Aris Aristidou
Λόγω της οικονομικής ύφεσης και της ανεργίας, που προέκυψε, δικαιολογημένα άρχισαν τα παράπονα για εκπατρισμό πολλών συμπατριωτών μας, μεταξύ των οποίων κι επιστημόνων. Η θλιβερή αυτή εξέλιξη μούφερε θύμισες από προηγούμενες εποχές, που νόμιζα ότι είχαμε προσπεράσει. Παραδοσιακά είχαμε ένα από τους πιο ψηλούς δείκτες φοιτητών ανά πληθυσμό. Οι Κύπριοι γονείς στερούνταν ακόμη και τα πιο βασικά για να μπορέσουν τα παιδιά τους, στην αρχή τα αγόρια κι αργότερα και τα κορίτσια, να πάνε στο πανεπιστήμιο. Ως Πολιτεία και την έφεση αυτή των γονιών διευκολύναμε αλλά και προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε προς όφελος των αποφοίτων αλλά και του κοινωνικού συνόλου. Όμως το όραμα να μετατρέψουμε την Κύπρο σε μια Χώρα τεχνολογικά αναπτυγμένη όπου θα εργάζονταν δημιουργικά όλοι οι Κύπριοι επιστήμονες δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Από την Ανεξαρτησία και μετά άμεση ήταν η βοήθεια του Κράτους σε άπορους φοιτητές. Συστάθηκε η Επιτροπή Υποτροφιών, η οποία αργότερα αναβαθμίστηκε στο σημερινό Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών Κύπρου στη βάση του ΙΚΥ Ελλάδας, που βοήθησε πολλούς Κύπριους φοιτητές. Κατά καιρούς, ιδιαίτερα μετά την εισβολή, παρατηρήθηκε μεγάλη διαρροή επιστημόνων προς την αλλοδαπή ή παραμονή εκεί μετά την αποφοίτησή τους. Το 1983 η Κεντρική/Επιτροπή/Προγραμματισμού διαπίστωσε την ορθότητα των μέτρων που είχαν ήδη τροχοδρομηθεί (εισαγωγή ΜΙΜ, προσωρινή απασχόληση στο εξωτερικό μέσω διακρατικών συμφωνιών, σχέδιο ανέργων γεωπόνων και κτηνιάτρων, απόκτησης εργασιακής πείρας από την ΑΑνΑΔυναμικού, εργοδότησης προσοντούχου προσωπικού για σκοπούς ελέγχου, αυτοεργοδότησης ανέργων αποφοίτων). Στη συνέχεια η ΚΕΠ ενέκρινε πρόσθετα μέτρα με σκοπό την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Επισημαίνω ένα σχέδιο, που και σήμερα μπορεί να προωθηθεί. Λόγω της σημασίας του ευρύτερου γεωργικού τομέα μετά την Ανεξαρτησία, πολλοί νέοι ετράπησαν προς τις γεωπονικές επιστήμες. Δημιουργήθηκε έτσι πρόβλημα ανέργων γεωπόνων. Εισηγηθήκαμε την επεξεργασία ενός σχεδίου για ενθάρρυνση των ανέργων γεωπόνων να γίνουν οι ίδιοι γεωργοί. Η εισήγηση αυτή μπορούσε να φέρει κι επανάσταση στη γεωργία με τη δημιουργία γεωργικών μονάδων από επιστήμονες. Οι μονάδες αυτές θα μπορούσαν να είναι η απαρχή της εισαγωγής νέας τεχνολογίας και επιστημονικών μεθόδων στην παραδοσιακή γεωργία.
Δυστυχώς η πρόταση αντιμετωπίστηκε με πολύ σκεπτικισμό. Οι νέοι γεωπόνοι δεν ήταν έτοιμοι να ασκήσουν το επάγγελμα του γεωργού. Πέρασε μια δεκαετία από τότε, γιατί στο μεταξύ ήλθε η εισβολή, αλλά το σχέδιο τελικά εφαρμόστηκε. Βασικές αρχές του ήταν η δανειοδότηση με ευνοικούς όρους ανέργων γεωπόνων για τη δημιουργία των δικών τους γεωργικών επιχειρήσεων σε συμφωνημένους τομείς και η παροχή άλλων διευκολύνσεων από μέρους του αρμόδιου Υπουργείου. Η ΦΑΟ, που αργότερα αξιολόγησε το σχέδιο, το βρήκε πρωτοποριακό και το συνέστησε σε άλλα Κράτη-Μέλη. Ανάλογα σχέδια υιοθετήθηκαν για τους άνεργους κτηνιάτρους κι ύστερα όλους τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε τομείς που θα επέλεγαν οι ίδιοι. Τα σχέδια εντάχθηκαν μετά το 2004 στα προγράμματα της Ε.Ε.
Αλλά κι η προσπάθεια τεχνολογικής αναβάθμισης της οικονομίας κι η δημιουργία πρόσθετων επιστημονικών θεσμών εσκόπευε στην αξιοποίηση των Κυπρίων επιστημόνων. Μόλις βεβαιωθήκαμε ότι η Κύπρος κέρδιζε το στοίχημα της επαναδραστηριοποίησης μετά την εισβολή, καταβλήθηκαν αγωνιώδεις προσπάθειες για τεχνολογική αναβάθμιση. Προσπαθήσαμε να εισάξουμε σε όλους τους τομείς το στοιχείο της ποιοτικής αναβάθμισης. Μελετώντας σε βάθος το θέμα, καταλήξαμε ότι ο όρος σημαίνει την εισαγωγή αρκετών δραστηριοτήτων στο σύστημα που να έχουν σαν βάση μια ή περισσότερες από τις φυσικές επιστήμες. Μόνο έτσι θα μπορούσε να διασφαλιστεί απρόσκοπτη ανάπτυξη, όταν οι δραστηριότητες δεν θα στηρίζονταν σε ευκαιριακές συγκυρίες της αγοράς ή δεν θα ήταν του τύπου που εύκολα μπορεί να τις κάνουν κι άλλοι. Η Κύπρος, λόγω του μορφωμένου ανθρώπινου δυναμικού της, εύκολα θα μπορούσε να επεκταθεί σε τέτοιες δραστηριότητες, φτάνει να γινόταν αναπόσπαστο μέρος της αναπτυξιακής πολιτικής. Είναι αυτό που αργότερα έγινε γνωστό, μέσω της Ε.Ε., ως οικονομία της γνώσης και της καινοτομίας.
Με πρότυπο τις νέες αναπτυσσόμενες Χώρες της Άπω Ανατολής (Ν. Κορέα, Σιγκαπούρη) ζητήσαμε από το UNDP τη χρηματοδότηση ειδικών μελετών για τον καλύτερο τρόπο μεταφοράς τεχνολογίας στην Κύπρο. Tα ευρήματα τους κατέδειξαν ότι η οικονομία εξάντλησε τα περιθώρια ταχείας αύξησης του ΑΕΠ, η επιστημονική προσέγγιση θα μπορούσε να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στην απελευθέρωσή της προς ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης, η ειδική γεωγραφική θέση και το μέγεθος της Κύπρου απαιτούσαν συγκεκριμένες πολιτικές (πχ εξαγωγική πολιτική) και η εισαγωγή ξένης τεχνολογίας θα έπρεπε να συνοδεύεται από προσπάθειες εξύψωσης των επιπέδων των εγχώριων τεχνολογικών δυνατοτήτων. Δυστυχώς, με εξαίρεση την ίδρυση Πανεπιστημίων, η προσπάθεια εκείνη δεν είχε συνέχεια.
Μια άλλη σχετική ενέργεια στην οποία προβήκαμε τότε ήταν η άκαρπη προσπάθεια δημιουργίας τεχνολογικού πάρκου. Αποστολή από το περίφημο Τεχνολογικό Πάρκο της Νίκαιας, το ‘Σοφία-Αντίπολη’, επισκέφτηκε την Κύπρο και υπέβαλε το 1987 έκθεση, στην οποία συνιστούσε τη δημιουργία τέτοιου πάρκου σε συνεργασία μαζί τους σε τοποθεσία που να ικανοποιεί την όλη ιδέα ενός τέτοιου έργου. Η πρώτιστη αιτία της επιτυχίας του ‘Σοφία-Αντίπολη’ ήταν η γειτνίασή του προς την θάλασσα, δίπλα από τη Νίκαια, φημισμένη λουτρόπολη της Γαλλικής Ριβιέρας.
Τέλος συνεχίστηκαν κι εκαρποφόρησαν οι προσπάθειες για την ίδρυση Κυπριακού Πανεπιστημίου καθώς και ιδιωτικών κι άλλων ερευνητικών Κέντρων. Εναπόκειται τώρα και στα ιδρύματα αυτά να αναπτύξουν τέτοιες δραστηριότητες ώστε και οι Κύπριοι επιστήμονες να αξιοποιούνται καλύτερα και το όραμα μετατροπής της Κύπρου σε οικονομία γνώσης να γίνει πραγματικότητα.