March 12th, 2016 → 9:56 am @ Aris Aristidou
Διάβασα τελευταία ένα άρθρο πώς οι Δανοί αγελαδοτρόφοι οργάνωσαν συνεταιρισμό όπου συγκέντρωναν τις μικρές ποσότητες γάλακτος, που παρήγαν, κι έφτιαξαν το γνωστό δανέζικο βούτυρο ‘Λούρπακ’ για εξαγωγή σε μεγάλες ποσότητες. Το άρθρο μάλιστα έφερε τον τίτλο ‘Κάντο όπως οι Δανοί’. Το δανέζικο πείραμα, αναφέρεται, διδάσκεται ως μάθημα σε σχολές μάνειτζμεντ σαν το αντίδοτο στις μικρές ποσότητες παραγωγής και τις μικρές αγορές. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι της Τρόικα, αλλά και πολλοί άλλοι εδώ στην Κύπρο, δεν παρακολούθησαν αυτά τα μαθήματα, αν κρίνει κανένας από το που κατέληξαν στα θέματα του Συνεργατισμού και πώς αντιμετωπίστηκαν ανάλογες προσπάθειες στο παρελθόν. Συμπτωματικά, πριν λίγο καιρό σε συγκέντρωση του Δήμου Κυθρέας αναφέρθηκα σε ανάλογο πείραμα. Το γάλα από τις οικόσιτες κατσίκες συγκεντρώνετο εκ περιτροπής για λίγες μέρες σε ένα από τα νοικοκυριά για οικιακή παραγωγή χαλλουμιού κι άλλων γαλακτοκομικών προιόντων.
Θεωρώ ότι δεν είναι τυχαίο που σε πλείστους τομείς είχε λειτουργήσει και μια συνεργατική μετά τη θέσπιση του περί Συνεργατικών Εταιρειών Νόμου το 1914. Άνκαι η εμπειρία από πολλά συνεργατικά δεν ήταν πάντοτε η καλύτερη, θεωρητικά ο θεσμός αυτός αποτελεί την απάντηση στο μικρό μέγεθος της Κύπρου εκεί που δεν προσφέρεται αυτόνομος ο ιδιωτικός τομέας. Δυστυχώς η Τρόικα δε σεβάστηκε ούτε την παράδοση ούτε την σκοπιμότητα ύπαρξης συνεταιρισμών. Κι ενώ το Μνημόνιο διαπνέεται από την απαίτηση για μεταρρυθμίσεις, στην περίπτωση αυτή, αντί να στηρίξει τις υφιστάμενες συνεταιριστικές διευθετήσεις, εισηγήθηκε ενέργειες, που ουσιαστικά οδηγούν στην αποδυνάμωσή τους.
Δεν ξαίρω πώς η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα θα δοθεί πίσω στο συνεργατικό κίνημα. Με πρόσχημα την ανακεφαλαιοποίησή της κλείουν εμπορικά συνεργατικά καταστήματα και παντοπωλεία, απαλλάσσεται από τις μετοχές δευτεροβάθμιων συνεργατικών ή εταιριών που έχουν σχέση με το αντικείμενο του ευρύτερου συνεργατικού κινήματος, ακόμη και κερδοφόρων. Οι συνέπειες από το μαζικό λουκέτο θα είναι μεγάλες για τον κόσμο της κυπριακής υπαίθρου και τις πιο απομονωμένες περιοχές, όπου ο Συνεργατισμός προσέφερε βασικές υπηρεσίες, ενώ ορατός είναι ο κίνδυνος να δημιουργηθούν μονοπώλια σε συγκεκριμένα προϊόντα με αύξηση των τιμών ζωοτροφών, λιπασμάτων, καυσίμων κ.ά. Γιατί η ΣΚΤ και τα ΣΠΙ να χρηματοδοτούν τώρα κατά προτεραιότητα τα άλλα Συνεργατικά και τον αγρότη μετά την μετατροπή τους σε καθαρά τραπεζικά ιδρύματα; Δεν έπρεπε να διατηρηθεί μια οργανική σχέση μεταξύ τους; Παρά τις διαβεβαιώσεις της ΣΚΤ προς τα μέλη και τους πελάτες του Συνεργατικού Κινήματος πως ‘το σύνολο των αξιωματούχων του Συνεργατισμού.. θα συνεχίσει να τους στηρίζει.. κι ο Συνεργατισμός, ως κοινωνικοοικονομικός θεσμός, έχει τη δυνατότητα και θα συμβάλει κατά τρόπο ουσιαστικό στις προσπάθειες που καταβάλλονται για την αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων της οικονομίας και ιδιαίτερα στις προσπάθειες για ανάπτυξη’ δεν είμαι βέβαιος ότι απ’ εδώ και πέρα δεν θα συμπεριφέρεται όπως κάθε ιδιωτικό τραπεζικό ίδρυμα.
Απογοητευτικά αποτελέσματα είχαμε και σε άλλες προσπάθειες συλλογικής αντιμετώπισης προβλημάτων παραγωγής, εμπορίας, προμηθειών κι εξαγωγών προιόντων σε άλλους τομείς. Για να αντιμετωπισθούν οι εγγενείς αδυναμίες της γεωργίας, που έχουν να κάμουν και πάλι με το μικρό μέγεθος των γεωργικών κλήρων, προωθήθηκαν πολλά σχέδια, που απέβλεπαν στη δημιουργία βιώσιμων μονάδων. Αναφέρω το σχέδιο αναδασμού, τα σχέδια παραγωγής φρούτων, λαχανικών και ανθέων σε θερμοκήπια, το σχέδιο ασφάλισης γεωργικών προιόντων (ΟΓΑ), το σχέδιο μικτής γεωργίας-κτηνοτροφίας, η ενθάρρυνση της μερικής απασχόλησης στη γεωργία, τα σχέδια ενθάρρυνσης της πτηνοτροφίας και της ιχθυοτροφίας κ.ά. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Εμπορίου, καθώς και ιδιώτες επιχειρηματίες, προσπαθήσαμε να βάλουμε το θέμα της προώθησης των κυπριακών εξαγωγών γενικά πάνω σε μια πιο ορθολογιστική βάση με τη δημιουργία του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Εξαγωγών. Δυστυχώς την όλη προσπάθεια πολέμησαν μερικοί ιδιώτες εξαγωγείς, οι εξαγωγικές δραστηριότητες των οποίων έπαυσαν από πολύ καιρό τώρα.
Για να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες από την Τ.Ε. Κύπρου-ΕΟΚ λόγω ανταγωνισμού, για ένα αριθμό βιομηχανικών τομέων, που είχαν σημασία για την Κύπρο (ένδυση, υπόδηση, έπιπλα, μηχανήματα, τρόφιμα), προσπαθήσαμε οι παλαιές μορφές παραγωγής να δώσουν την θέση τους σ’ αυτό που λέγεται ‘ευέλικτη εξειδίκευση’, όπως είχε εφαρμοσθεί στην Ιταλία κι αλλού, προσαρμοσμένο στα κυπριακά δεδομένα. Η παραγωγή με το σύστημα αυτό χαρακτηρίζεται από μικρές μονάδες, που συνήθως ευρίσκονται στην ίδια βιομηχανική περιφέρεια και συντονίζονται από συνεργατικές εταιρίες ή από προηγμένες εταιρίες εμπορίου. H ανταγωνιστικότητά τους στηρίζεται στην ποιότητα του προιόντος και τη μεγάλη παραγωγικότητα αντί στην κλίμακα παραγωγής. Έτσι το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων μπορεί να επιτρέψει την ευελιξία και να ενθαρρύνει την εφευρετικότητα, τη δημιουργία διασυνδέσεων μεταξύ μικρών μονάδων, την ευέλικτη παραγωγή και την καλύτερη αντιμετώπιση των διακυμάνσεων στις εξωτερικές αγορές έναντι της ανελαστικής μαζικής παραγωγής.
Οι ανεπιτυχείς αυτές προσπάθειες φωτίζουν μια άλλη πτυχή που αφορά τη διαπλοκή συμφερόντων στην προώθηση του γενικότερου καλού. Παράλληλα με τη θετική πλευρά της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην ανάπτυξη, την οποία πάντοτε υποστηρίξαμε κι υποβοηθήσαμε, οι ενέργειες των ιδιωτών επιχειρηματιών θα πρέπει συνεχώς να παρακολουθούνται. Εξάλλου δεν είναι ασύνηθες φαινόμενο επιτυχείς ιδιωτικές πρωτοβουλίες να μην έχουν συνέχεια μετά την αποχώρηση από την ενεργό δράση του ιδιοκτήτη της επιχείρησης ή την στροφή των ενδιαφερόντων της σε άλλους τομείς. Δυστυχώς οι συνεταιρισμοί, που ελέγχονται από συλλογικά όργανα, δεν αρέσουν σε ένα φιλελεύθερο/καπιταλιστικό σύστημα. Κι ούτε είναι εύκολο να προωθηθεί ένας σύγχρονος καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο, όπως εφαρμόζεται στις Σκανδιναβικές Χώρες.