February 12th, 2016 → 9:57 am @ Aris Aristidou
Προσπάθησα κι άλλοτε να επισημάνω περιπτώσεις όπου για διάφορους λόγους εγκαταλείψαμε μια καλή πορεία στα δημόσια πράγματα κι ακολουθήσαμε άλλες ατραπούς, που τελικά μας οδήγησαν σε αδιέξοδα. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά τόσο στο Κυπριακό όσο και στην εσωτερική διακυβέρνηση. Δεν θα ασχοληθώ με το πρώτο γιατί θάταν ατελέσφορο εγχείρημα. Κανένα από τα Κόμματα, εκτός σε κάποιες ανώδυνες περιπτώσεις, παραδέχτηκε το mea culpa στη στάση που τήρησε σε κρίσιμες καμπές του εθνικού μας θέματος. Θα ασχοληθώ με το δεύτερο θέμα περιοριζόμενος σε περιπτώσεις, που απασχόλησαν πρόσφατα τη δημοσιότητα.
Το θέμα της αφυπηρέτησης των γιατρών στο δημόσιο, που οδήγησε στην μονοήμερη στάση εργασίας σε μια από τις πιο ουσιώδεις υπηρεσίες, εγείρει βασικά ερωτήματα στον τομέα της τριμερούς συνεργασίας. Με πολλές προσπάθειες μετά την Ανεξαρτησία καταφέραμε στην Κύπρο να επικρατήσει ένα πνεύμα συναίνεσης μεταξύ Κυβέρνησης, εργοδοτών κι εργοδοτουμένων, όχι μόνο στα συνδικαλιστικά δρώμενα, αλλά και σε ευρύτερα οικονομικά και κοινωνικά θέματα. Καθιερώθηκε η διαδικασία επίλυσης εργατικών διαφορών στο Υπουργείο Εργασίας, όπου παραπέμπονταν οι διαφορές που υπήρχαν στις διμερείς διαπραγματεύσεις. Για όλα τα βασικά θέματα του Υπουργείου (Κοινωνικές Ασφαλίσεις, Εργατικές Σχέσεις, Υπηρεσίες Κοινωνικής/Κοινοτικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ανάπτυξης κι Εκπαίδευσης Εργατικού Δυναμικού κ.ά.) συστάθηκαν διαχειριστικά ή συμβουλευτικά τριμερή σώματα. Χωρίς να σημαίνει ότι καταργήθηκαν οι ελεύθερες διαπραγματεύσεις, η ύπαρξη των σωμάτων αυτών εχρησιμοποιείτο σαν ένα ακόμη στάδιο ψύχραιμης κι ορθολογιστικής επίλυσης των διαφορών που προέκυπταν.
Ο θεσμός των τριμερών συμβουλευτικών σωμάτων σιγά-σιγά επεκτάθηκε σε πολλούς άλλους τομείς. Στον οικονομικό/αναπτυξιακό τομέα κατά την ετοιμασία του Δεύτερου Πενταετούς Σχεδίου Ανάπτυξης, 1967-1971 εισήχθη ο θεσμός των Συμβουλευτικών Επιτροπών υπό τον οικείο Γενικό Διευθυντή στους κυριότερους τομείς κι έτσι σχεδόν σε κάθε Υπουργείο οι κοινωνικοί εταίροι αποτέλεσαν ένα συμβουλευτικό σώμα, που μπορούσε να λειτουργεί και κατά την εφαρμογή του Σχεδίου. Μετά την τραγωδία της εισβολής ήταν η τριμερής Οικονομική Συμβουλευτική Επιτροπή υπό τον Υπουργόν Οικονομικών και Πρόεδρο της Επιτροπής Προγραμματισμού, που συνέβαλε τα μέγιστα σ’ αυτό που διεθνώς καταγράφηκε ως οικονομικό θαύμα. Όπου παρουσιάζονταν κενά στις διαβουλεύσεις με κάποιους κλάδους του ιδιωτικού τομέα δε διστάζαμε ως Γραφείο Προγραμματισμού να καλέσουμε τους ενδιαφερόμενους σε ειδική σύσκεψη μέσα στα πλαίσια του Μηχανισμού Προγραμματισμού.
Οι πιο πάνω διευθετήσεις άρχισαν να ατονούν με την υποβάθμιση του συστήματος ενδεικτικού προγραμματισμού/συντονισμού από το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1990 και την ενίσχυση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής/ελεύθερης αγοράς με την ένταξή μας στην Ε.Ε. Σε παρεμβάσεις μου σε συνέδρια των θεσμών της Ε.Ε. τη δεκαετία 2000/2010 είχα προειδοποιήσει για τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης τόσο για το μέλλον της Ε.Ε. όσο, ιδιαίτερα, για τις πιο ευάλωτες από τις Χώρες/Μέλη της. Δεν με εκπλήσσει συνεπώς το αλαλούμ που παρουσιάστηκε τελευταία στα θέματα αυτά με πιο χαρακτηριστικά την απεργία των γιατρών του δημοσίου και την επίκληση μαζικών συντεχνιών προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ‘να μαζέψει τους Υπουργούς του’ με αφορμή την απεργία στα λεωφορεία της Λάρνακας.
Η κατάσταση αυτή εγείρει διάφορα ερωτηματικά γύρω από τη χαλάρωση των μηχανισμών επίλυσης διαφορών μεταξύ κοινωνικών ομάδων και την αδυναμία των Δημόσιων Υπηρεσιών να χειριστούν λεπτά θέματα που έχουν να κάμουν με τις ευαισθησίες/αιτήματα ομάδων του λαού. Στην πρώτη περίπτωση ποιά θέση είχαν τα Κόμματα να καταθέσουν πρόταση Νόμου, που καθορίζει πότε θα πρέπει να αφυπηρετεί μια τάξη εργαζομένων στο Δημόσιο; Εάν ένοιωθαν έντονα για ‘κακώς έχοντα’ στο θέμα αυτό, γιατί δεν ζήτησαν από την Κυβέρνηση να εξετάσει το θέμα; Εκτός από την πρακτική των επερωτήσεων, θα μπορούσαν οι Υπηρεσίες της Βουλής να διερευνήσουν το θέμα, που εγείρει κάποιο Κόμμα και να αποταθούν στο αρμόδιο Υπουργείο για τα περαιτέρω. Έτσι κι η ίδια η Βουλή θα ήταν πιο εποικοδομητική και θα συνέβαλλε με το βάρος της στην προώθηση θεμάτων σωστής διακυβέρνησης. Στα θέματα που εμπλέκονται κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι υφιστάμενοι θεσμοί τριμερούς συνεργασίας κι όχι η αυθαίρετη απόφαση της μιας ή της άλλης πλευράς.
Δυστυχώς πέραν της ‘αυθαίρετης’ παρέμβασης της Βουλής, παραβιάστηκαν κι οι αρχές της τριμερούς συνεργασίας από τις οργανώσεις των γιατρών με την στάση εργασίας. Το ζήτημα μάλιστα λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις όταν ληφθεί υπόψη ότι αφορά ένα τομέα που είναι κατ’εξοχήν ουσιώδους σημασίας. Οι απεργίες στις ουσιώδεις υπηρεσίες μας απασχόλησαν παλιότερα πάρα πολύ. Παρόλο που δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε την κήρυξη απεργιών/ανταπεργιών και στις περιπτώσεις αυτές, είχαμε καταλήξει τότε ότι έπρεπε να γίνονται με πολλή φειδώ αφού δοθεί χρόνος για περαιτέρω προσπάθειες επίλυσης της διαφοράς ή και δημιουργίας διευθετήσεων που να απαμβλύνουν τις συνέπειες. Στην προκειμένη περίπτωση τίποτε δεν έγινε.
Κάτι ανάλογο συνέβηκε και στην περίπτωση των λεωφορείων Λάρνακας. Η Κυβέρνηση, αυτή τη φορά, αντί να προσπαθήσει να βρει τρόπο επίλυσης της διαφοράς, που προέκυψε, προσπάθησε να αντισταθεί κάτω από μια ρήτρα μιας αμφιβόλου νομιμότητας νομοθεσίας, της μονομερούς μείωσης των απολαβών κι ωφελημάτων των δημοσίων λειτουργών και συνταξιούχων, που συνεχώς αμφισβητείται στα δικαστήρια. Παρόλη την ανοχή που επέδειξαν μέχρι τώρα οι αντίστοιχες οργανώσεις κι ο κόσμος τους, ενόψη της δεινής κατάστασης της οικονομίας του Τόπου και των δημόσιων οικονομικών, η Κυβέρνηση θάταν καλύτερα να αρχίσει να συνηθίσει την ιδέα ότι οι αυθαίρετες αυτές ενέργειες θα πρέπει σιγά-σιγά να διορθωθούν.