June 4th, 2016 → 10:13 am @ Aris Aristidou
Ομολογώ ότι δεν είμαι ειδικός στα θέματα συνταγματικού δικαίου, γι αυτό ζητώ κατανόηση από τους επαίοντες. Ενόψη της ανανέωσης της Βουλής, θα ασχοληθώ εδώ με θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος που απορρέουν από τη μέχρι τώρα λειτουργία των τριών Κρατικών Εξουσιών της Κύπρου, της Δικαστικής, της Εκτελεστικής και της Νομοθετικής και πώς η σωστή λειτουργία τους οδηγεί στην πρόοδο του λαού κι όχι στη συσσώρευση προβλημάτων. Μπορεί ο διαχωρισμός των τριών εξουσιών να ήταν το μεγάλο επίτευγμα της Γαλλικής Επανάστασης, που επανέφερε ύστερα από πολλούς αιώνες την Αθηναϊκή Δημοκρατία, όμως μέχρι σήμερα οι Δημοκρατικές Χώρες πειραματίζονται για την ολοκλήρωση ενός προτύπου καλής λειτουργίας τους.
Το Σύνταγμα του 1960, παρά την πολυπλοκότητά του λόγω του Κοινοτικού του χαρακτήρα, υιοθέτησε την αρχή του διαχωρισμού των τριών εξουσιών. Δεν ξέρω αν άλλα Συντάγματα προχώρησαν περισσότερο στα της λειτουργίας τους. Επειδή πολύ σύντομα χρειάστηκε να ασχοληθούμε με το Κυπριακό, τα θέματα που προκύπτουν από τη λειτουργία των τριών εξουσιών δεν εκρίθηκαν επιτακτικά πέραν της υπέρβασης κάποιων κωλυμάτων που κατά καιρούς παρουσιάζονταν. Στην πράξη παρατηρήθηκαν έκτοτε διάφορες λειτουργικές αδυναμίες και των τριών Εξουσιών.
Έχω ασχοληθεί προηγουμένως με τα της λειτουργίας των δυο Εξουσιών, της Δικαστικής και της Εκτελεστικής. Το Τρίτο Σχέδιο Ανάπτυξης, 1972-1976, αναφέρθηκε και στον εκσυγχρονισμό του τομέα της Δικαιοσύνης. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 οι εκκρεμούσες υποθέσεις αστικού δικαίου στα δικαστήρια συσσωρεύονταν με γρήγορο ρυθμό, προσπαθήσαμε ανεπιτυχώς να βοηθήσουμε στην επίλυση του προβλήματος αυτού. Αργότερα ο Πρόεδρος Βασιλείου διόρισε Επιτροπή (Πρόεδρος Γιώργος Πικής) για να μελετήσει τις διαδικασίες που ακολουθούσαν τα Επαρχιακά Δικαστήρια και να εισηγηθεί λύσεις αναφορικά με την αποτελεσματικότητά τους. Φαίνεται πως η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί μέχρι σήμερα. Δεν είναι τυχαίο που η Κύπρος καταδικάστηκε κι από το Δικαστήριο της Ευρώπης για καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης! Αναμένουμε από τη λειτουργία του Διοικητικού Δικαστηρίου, που ήταν μια από τις τότε εισηγήσεις, να επέλθει η αποσυμφόρηση Το μόνο που πετύχαμε όλα αυτά τα χρόνια ήταν να στεγάσουμε τα Δικαστήριά σε αξιοπρεπείς χώρους!
Για την Εκτελεστική Εξουσία το πιο αξιοσημείωτο ήταν η δημιουργία από το 1961 του Μηχανισμού Προγραμματισμού/Συντονισμού με επικεφαλής την Κεντρική Επιτροπή Προγραμματισμού, της οποίας προέδρευε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Πιο κάτω στην ιεραρχία βρίσκονταν οι Επιτροπές Προγραμματισμού με Πρόεδρο τον Υπουργό Οικονομικών για να επιτυγχάνεται κι ο αναγκαίος συντονισμός μεταξύ της βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης/μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής.
Παρ όλη την πρόοδο που έγινε όλα αυτά τα χρόνια αναφορικά με την ανάπτυξη του Τόπου, τόσο πριν όσο και μετά την εισβολή, που οδήγησε την Κύπρο στη χορεία των αναπτυγμένων Χωρών της Ευρώπης και την ΟΝΕ, οι Κυβερνήσεις μετά το 1993 ουσιαστικά προχώρησαν στην εξουδετέρωση του Μηχανισμού Προγραμματισμού Η πιο πάνω ταλαιπωρία του Προγραμματισμού δεν είναι άσχετη με την ταλαιπωρία της ανάπτυξης που παρατηρήθηκε την τελευταία 20ετία, που κατέληξε στην παρούσα οικονομική κρίση. Η νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική που προσπάθησαν να εισαγάγουν σχεδόν όλοι οι Υπουργοί Οικονομικών της τελευταίας 20ετίας δεν ήταν η λύση, ιδιαίτερα για μια μικρή οικονομία με σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα. Δεν μπορεί ο κάθε παίκτης-Υπουργείο να παίζει στο δικό του τόνο. Θα δημιουργηθεί χασμωδία κι όχι αρμονία.
Αλλά κι ο ρόλος της Βουλής δεν αξιοποιήθηκε σαν ένας ξεχωριστός πυλώνας ανεξάρτητης προώθησης των συμφερόντων της Χώρας. Και τούτο γιατί ουσιαστικά ‘αντιπροσωπεύει’ την Εκτελεστική Εξουσία. Πολλές φορές είχαμε στην Κυβέρνηση περισσότερα από ένα Κόμματα, που απλά ‘περνούσαν’ τα Νομοσχέδια της μέσω της Βουλής. Σε άλλες περιπτώσεις εγίνετο απλά κάποιος συμβιβασμός. Έτσι ο ρόλος της Βουλής, πέραν του νομοτεχνικού/συνταγματικού ελέγχου των νομοσχεδίων, υποβιβάστηκε σε ρόλο διεκπεραιωτή της Κυβερνητικής πολιτικής, γεγονός που εξουδετερώνει το ανεξάρτητό της. Πώς αντιμετωπίζεται το θέμα αυτό;
Ένας τρόπος είναι να ενισχυθεί η Βουλή με περισσότερους τεχνοκράτες, που θα μπορούν, όχι μόνο να μελετούν τη συνταγματικότητα κάθε Νομοσχεδίου, αλλά και να μπορούν να εξετάζουν ουσιαστικά την ορθότητα μιας Κυβερνητικής πρότασης. Κι ενώ δικαίως η Βουλή δεν μπορεί να αυξάνει δαπάνες των Προυπολογισμών, θα μπορούσε να εισηγηθεί στην Κυβέρνηση αύξηση μιας δαπάνης ή εκτέλεση ενός έργου/προγράμματος, που είναι αναγκαίο κι η τελευταία το παράβλεψε. Η ανάγκη στελέχωσης της Βουλής με τεχνοκράτες δυστυχώς περιορίστηκε στην πρόσληψη Κοινοβουλευτικών Συνεργατών. Μια ιδέα είναι όλες οι θέσεις αυτές να αποτελέσουν την κοινή μελετητική/τεχνοκρατική υποδομή της Βουλής, που, μαζύ με το άλλο διοικητικό προσωπικό της, θα υποβάλλουν εισηγήσεις και παρατηρήσεις των Επιτροπών στην Κυβέρνηση. Με αυτό τον τρόπο μπορεί και να αναβαθμιστεί ο ρόλος της Βουλής. Αντί να περιορίζεται στην αποδοχή ή απόρριψη Κυβερνητικών νομοσχεδίων θα μπορούσε έτσι να συμβάλει και στην προώθηση ορθών δράσεων.
Κλασσική, κατά την άποψή μου, περίπτωση ήταν η χωρίς συζήτηση αλλαγή του ρόλου του Γραφείου Προγραμματισμού όταν η Βουλή με τον Προϋπολογισμό του 2014 ψήφισε την μετονομασία του σε Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης. Δεν θά’πρεπε η Βουλή να ζητήσει εξηγήσεις γιατί η Κυβέρνηση ζητά την αλλαγή αυτή και τί σκοπεύει να βάλει στη θέση του; Δεν ευθύνεται κι η Βουλή για το τί ακολούθησε; Η Κυβέρνηση ύστερα από τέσσερα χρόνια έρχεται να συστήσει Υφυπουργείο Ανάπτυξης, αφού πρώτα και εσπευσμένα το κατάργησε στην αρχή της θητείας της. ‘Ράβε, ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει’.
Δρ Ιάκωβος Αριστείδου