August 22nd, 2012 → 2:24 am @ Aris Aristidou
Η παρούσα παγκόσμια οικονομική κρίση, μαζί με την ανατροπή της προς τα πρόσω πορείας της οικονομίας τους, ανέδειξε σε πολλές χώρες τις εγγενείς διαρθρωτικές αδυναμίες, που υπό ομαλές συνθήκες αποκρύβονταν. Όσο οι χώρες είχαν θετικό ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ μπορούσαν να λειτουργήσουν απρόσκοπτα, καλύπτοντας με δάνεια τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες, όπως ακριβώς κάνει κι ένα νοικοκυριό. Έτσι ανέβαλλαν τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για διόρθωση των ανισοσκελειών. Οι πολιτικοί δεν ήταν διατεθειμένοι να υποστούν το βάρος των αναγκαίων εξυγιαντικών μέτρων, ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες αδυνατούσαν να επιβάλουν τις ορθολογιστικές θέσεις κι απόψεις που αναμένει κανένας στην εναλλαγή κυβερνήσεων.
Τί κάνουμε όμως τώρα; Η συνταγή της Τρόικα είναι γνωστή: ό,τι δεν κάνατε τόσα χρόνια κάντε το τώρα. Κόψετε δαπάνες κι αυξήστε έσοδα για να επιφέρετε ισορροπία στα δημοσιονομικά σας πράγματα κι όχι μόνο. Εμείς θα σας δώσουμε δάνεια για να αντιμετωπίσετε τις ανισοσκέλειες και τις υποχρεώσεις σας μαζί με τις δόσεις του δανείου μας. Δυστυχώς η προσέγγιση αυτή είναι μια στατική κι αμφιβόλου αποτελεσματικότητας μέθοδος, που από τη μια απαιτεί άμεση ή σχεδόν άμεση διόρθωση ανισορροπιών και λαθών πολλών ετών, με όλες τις δυσχέρειες που θα επιφέρει, ενώ δε διασφαλίζει σίγουρη και τελική επιτυχία του εγχειρήματος. Η φημολογούμενη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με την οδυνηρή αυτή μέθοδο ουδόλως είναι σίγουρη γιατί εξαρτάται από την παραγωγική δυναμικότητα που υπάρχει, τις ενέργειες των ανταγωνιστών σε μια διεθνοποιημένη οικονομία και πολλούς άλλους παράγοντες. Όπου εφαρμόστηκε η μέθοδος αυτή μόνο δυσχέρειες κι οδυνηρές αναμνήσεις άφησε πίσω της.
Θα ήταν μια καλή προσφορά της μικρής Κύπρου στη διεθνή κοινότητα αν πετυχαίναμε αντί του κλασσικού Μνημονίου της Τρόικα να ετοιμαστεί ένα ‘αναπτυξιακό Μνημόνιο’, ένα πρόγραμμα ανάπτυξης, που θα συνδυάζει τη διόρθωση των ανισορροπιών και διαρθρωτικών αδυναμιών μαζί με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Ένας συνδυασμός επενεργειών και στους δυό όρους του κλάσματος ταυτόχρονα θα μπορούσε να έχει πιο γρήγορα θετικά αποτελέσματα. Οι βασικές μεταβλητές στο εγχείρημα αυτό είναι τα έξοδα και τα έσοδα του Κράτους σε ευρύτερη έννοια, το δημόσιο χρέος ( αριθμητής) και το ΑΕΠ ( παρονομαστής ). Αφού συμφωνηθεί το μέγεθος των ελλειμμάτων και των χρηματοδοτικών αναγκών στα επόμενα χρόνια, να εξετασθούν πρώτα όλες οι πιθανές εξοικονομήσεις εξόδων κι αυξήσεις εσόδων από διόρθωση στρεβλώσεων και από άλλες δυνατότητες που υπάρχουν. Ταυτόχρονα να τύχει επεξεργασίας ένα έκτακτο πρόγραμμα ανάπτυξης, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, η χρηματοδότηση του οποίου θα περιληφθεί στο τελικό δάνειο και στα διαρθρωτικά κι άλλα ταμεία της ΕΕ. Η αύξηση των δημοσίων εσόδων από την επάνοδο στην ανάπτυξη θα συνυπολογισθεί στις όλες χρηματοδοτικές ανάγκες.
Σκιαγραφόντας τα θέματα και τις παραμέτρους που θα πρέπει να εξεταστούν σ’ αυτή την άσκηση θα έλεγα ότι σε πρώτο στάδιο θα πρέπει να περιληφθούν τα πιο κάτω:
Έξοδα: Τα κυριότερα τρέχοντα έξοδα αναφέρονται στο μισθολόγιο, τις συντάξεις, τις κοινωνικές παροχές και τις λειτουργικές δαπάνες της Κυβέρνησης. Η διόγκωση των δαπανών προέρχεται από το μικρό μέγεθος της Κύπρου και το διπλασιασμό/πολλαπλασιασμό των υπηρεσιών μιας μικρής σε μέγεθος επαρχιακής πόλης της Ευρώπης, όπως η Κύπρος. Η μισθοδοσία και τα άλλα ωφελήματα των δημοσίων λειτουργών ασφαλώς πρέπει να είναι ψηλότερα από τον ιδιωτικό τομέα και για να προσελκύουν τους καλύτερους και για να επιτελούν αδέκαστα κι απερίσπαστα το έργο τους. Άρα το πρώτο πράγμα που πρέπει να εξετασθεί είναι το μέγεθος της δημόσιας υπηρεσίας και να καθοριστεί ένα πρόγραμμα συρρίκνωσής της σταδιακά στα απόλυτα αναγκαία μεγέθη της με τη μέθοδο της εναλλαξιμότητας, κατάργησης υπηρεσιών που επιτέλεσαν τον προορισμό τους και ενδεχόμενης αύξησης του χρόνου απασχόλησης. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εξεταστεί η αύξηση του ορίου αφυπηρέτησης ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ορίου ηλικίας και της πείρας άλλων ευρωπαικών χωρών. Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα πρέπει να ενταχθούν στο αναλογικό σχέδιο κοινωνικών ασφαλίσεων. Ανάλογη αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης θα πρέπει να γίνει και στην περίπτωση του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Ανάλογες κινήσεις πρέπει να γίνουν και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπου η Κυβέρνηση καλείται να πληρώσει τα ελλείμματα. Τέλος, θα πρέπει να ολοκληρωθεί η μηχανογράφηση των δημοσίων υπηρεσιών και για καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού και για εξοικονόμηση προσωπικού. Ένα άλλο σημαντικό μέτρο στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών είναι η εισαγωγή του ΓΕΣΥ. Δεν νοείται σήμερα η Κυβέρνηση να έχει ευθύνη για παροχή δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ίσως στα 85% του πληθυσμού. Αφήνω που το σύστημα μπορεί να καταρρεύσει από μόνο του. Για εξοικονόμηση εξόδων θα πρέπει όλες οι κοινωνικές παροχές να βασίζονται στις πραγματικές ανάγκες των ωφελουμένων, εκτός στις περιπτώσεις όπου εξυπηρετείται κάποιος συγκεκριμένος σκοπός.
Έσοδα: Επανειλημμένα έχει τονιστεί η ανάγκη πάταξης της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Στον τομέα τούτο, πέραν της ολοκλήρωσης της μηχανογράφησης και της διασύνδεσης των συστημάτων των διαφόρων υπηρεσιών, θα πρέπει να κληθούν ο λογιστικοί κι ελεγκτικοί οίκοι του ιδιωτικού τομέα να συμβάλουν στην παρουσίαση των πραγματικών καταστάσεων των οικονομικών μονάδων, αποφεύγοντας να επιβαρύνουν το σκέλος των εξόδων με προσωπικά κι οικογενειακά έξοδα. Σημαντική αύξηση των εσόδων θα μπορούσε να προέλθει από την γρήγορη εφαρμογή της πολεοδομικής αμνηστίας, όπως έγινε με τη φορολογική αμνηστία, και την αναθεώρηση κι εκσυγχρονισμό των εκτιμημένων αξιών των ακινήτων κ.ά.
Τέλος, αναφορικά με το έκτακτο πρόγραμμα ανάπτυξης, που θα πρέπει να συνοδεύει τα πιο πάνω, πέραν των έργων υποδομής του δημόσιου τομέα, η έμφαση θα είναι στην ενθάρρυνση, υποβοήθηση και διευκόλυνση του ιδιωτικού τομέα, ντόπιου και ξένου, για δημιουργική κινητοποίηση σε τομείς προτεραιότητας. Ξεκινώντας από τα πιο απλά, ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί να αναλάβει την ανέγερση Κυβερνητικών κτιρίων, ιδιωτικών κατοικιών στους τομείς των Οργανισμών Ανάπτυξης Γης και Χρηματοδότησης Στέγης και του προσφυγικού προγράμματος, καθώς και άλλων έργων υποδομής με το σύστημα του ΒΟΤ. Ασφαλώς υπάρχουν και οι πιο δύσκολοι τομείς επενδύσεων, ξένες επενδύσεις, υποδομές για εκμετάλλευση του φυσικού αερίου κλπ. Είναι εδώ που η Τρόικα, ενισχυμένη ίσως από τη Διεθνή Τράπεζα κι άλλους Οργανισμούς της ΕΕ, θα μπορούσε να συμβάλει θετικά. Η Κύπρος έχει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης και δεν θα πρέπει να τις πνίξουμε από μια στενάχωρη προσέγγιση διόρθωσης της παρούσας κατάστασης.
Καλοκαίρι 2012